Higiena zdrowia psychicznego – szansą na poprawę jakości życia człowieka
Tło obrazu składa się z szerokiego ciemnobłękitnego pasa z jasną poświatą wyłaniającego się z lewego górnego rogu . Reszta tła jest biała. W lewym górnym rogu znajduje się czarny hasztag #ZDROWIE, Pod nim, dużo niżej biało-niebieskie logo FZJN. Na środku obrazu: tytuł artykułu, a pod nim imię i nazwisko autorki. Na dole obrazu: adres strony – www.fzjn.pl, adres e-mail: info@fzjn.pl, FanPage: Fundacja Zdrowie Jest Najważniejsze
Higiena psychiczna jest niezwykle ważnym aspektem życia współczesnego człowieka. Przestrzeganie jej zasad może zapobiec wielu poważnym kryzysom życiowym oraz powstawaniu zaburzeń psychicznych. Zadaniem higieny psychicznej jest dbanie o wysoką jakość życia ludzi poprzez wzmocnienie ich odporności psychicznej, a tym samym posiadanie umiejętności właściwego radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych. Jej celem jest rozpoznanie metod mających szansę poprawiać odporność psychiczną, by zapobiegać kryzysom.
W czasach, gdy relacje międzyludzkie, wartości społeczne, ogólnoludzkie dobro oraz rozwijanie sfery duchowej odchodzą na dalszy plan, a miejsce priorytetów zajmują wartości materialne, automatycznie wzrasta ryzyko zachorowań na zaburzenia psychiczne.
Psychika człowieka podlega nieustannemu działaniu bardzo wielu bodźców, które często przekraczają jego zdolności adaptacyjne. Zdarza się, iż bodźce te powodują zaburzenia równowagi psychicznej, co doprowadza do wzmożonych stanów napięcia emocjonalnego oraz narastania konfliktów wewnętrznych. Mogą one być również przyczyną powstawania zaburzeń psychicznych.
Według Kazimierza Dąbrowskiego Zdrowie psychiczne jest zdolnością do rozwoju człowieka poprzez poznawanie, przeżywanie, odkrywanie, tworzenie oraz dążenie do coraz to wyższych poziomów oceny rzeczywistości, aż do konkretnego ideału indywidualnego i społecznego.[1]]
Szacuje się, że ponad 27% dorosłych Europejczyków doświadcza w ciągu roku przynajmniej jednego z przejawów złego stanu zdrowia psychicznego. Do najbardziej znanych przejawów złego stanu zdrowia psychicznego należą zaburzenia nastroju i depresja.
Człowiek zdrowy psychicznie potrafi aktywnie przystosować się do otoczenia, bez utraty indywidualności. Charakteryzuje się on spójną, zintegrowaną osobowością. Postrzega siebie i świat adekwatnie do sytuacji. Jest on pozbawiony egoizmu oraz egocentryzmu.
Do warunków szczególnie szkodliwych dla zdrowia psychicznego zaliczyć można: brak pracy, kryzysy rodzinne, nadużywanie alkoholu i narkotyków, jak również biedę, niepewność jutra, czy zbyt duże tempo życia. Zagrożenie stanowi również długotrwały stres i zanieczyszczenie organizmu metalami ciężkimi.
Higiena psychiczna to z jednej strony profilaktyka, chroniąca nas przed obniżeniem nastroju, niepokojem i nadmiernym stresem. Mogą one doprowadzić do bardzo poważnych skutków, tj.: załamania nerwowego, a nawet utraty wiary w sens życia. Z drugiej strony, to sprawne, efektywne radzenie sobie z występującymi w naszym życiu trudnościami.
Według teorii higieny psychicznej warunki zdrowia psychicznego istnieją wtedy gdy jednostka posiada wrażliwość psychiczną, którą potrafi rozwijać poprzez zainteresowania i uzdolnienia oraz empatię wobec otoczenia. Zasadniczym celem higieny psychicznej, oprócz ochrony zdrowia psychicznego, jest rozwój jednostek i społeczeństw zgodnie z ogólnoludzkimi zasadami moralnymi.
Higiena psychiczna wskazuje na konieczność harmonijnego rozwoju poprzez dojrzewanie do wyższych wartości, co z kolei stanowi warunek kreowania pożądanych postaw jednostkowych i społecznych. Podkreśla ona rolę rozwoju intelektualnego i emocjonalnego, którego przeciwieństwem jest stan stagnacji. Opiera się na wartościach indywidualnych, tj.: ideały i ich hierarchia, rozwój wewnętrzny, poczucie więzi z ludzkością, empatia, perfekcjonizm, akceptacja siebie oraz wartości społecznych. Jednakże głównie ma ona zapobiegać powstawaniu zaburzeń psychicznych 2.
Umiejętność radzenia sobie z przeciwnościami losu, stanowi wypadkową doświadczeń życiowych, temperamentu, cech osobowości, systemu wartości, wsparcia społecznego, światopoglądu, czy sposobu myślenia itp. W dużej mierze odporność na stres wynika z nastawienia do życia. Warto więc nieco zmienić własny styl życia. Zadbać o relaks, odpowiednią dietę oraz aktywność fizyczną. Zwolnić tempo życia, wyjść na spacer, pobyć czasem z samym sobą, z naturą i z drugim człowiekiem 3,4.
Znanych jest szereg metod terapeutycznych, które mogą mieć znaczący wpływ na poprawę kondycji psychicznej człowieka. Do metod tych można zaliczyć między innymi: arteterapię, psychoterapię, zajęcia relaksujące oraz jogę.
Arteterapia
Jedną z metod terapeutycznych stosowanych w przypadku występowania zaburzeń psychicznych jest arteterapia. Uczestniczenie w niej powoduje polepszenie stanu zdrowia psychicznego osób, które w niej uczestniczą. Terapia ta poprawia relacje z innymi ludźmi, uwalnia od stresów i napięć, jak również umożliwia osiągnięcie radości z twórczego działania. Aktywność twórcza może kształtować u osób nowe zainteresowania i pasje, jak również być dla nich źródłem wielu pozytywnych emocji oraz motywacji do podejmowania kolejnych wyzwań.
Według K. Dąbrowskiego, sztuka stanowi jeden z najważniejszych środków psychoterapii. Do funkcji terapeutycznych arteterapii można zaliczyć: usuwanie zahamowań i poczucia niepewności, budowanie wiary we własne możliwości, budowanie adekwatnej samooceny, usprawnianie manualne, poprawę koordynacji wzrokowo-ruchowej, pomoc w samorealizacji oraz w nawiązywaniu i podtrzymywaniu kontaktów interpersonalnych 5.
W ramach terapii zajęciowej prowadzi się wiele różnych form zajęć tj.: malarstwo, rzeźbiarstwo, tkactwo, krawiectwo, wikliniarstwo, origami oraz wszelkiego rodzaju prace ręczne wykonywane różnymi technikami. Arteterapia uwrażliwia, aktywizuje oraz rozbudza kreatywność twórczą. Może ona być traktowana jako forma rehabilitacji manualnej oraz psychoterapii, bowiem efekty pracy następują szybko, powodując uczucia zadowolenia i samorealizacji.
Oprócz leczenia farmakologicznego i arteterapii, w przypadku zaburzeń psychicznych często stosowana jest psychoterapia. Jest ona formą terapii dobrze wpływającą na zmniejszanie się lęków, przeciwdziałanie depresji i pogodzenie się z zaistniałą sytuacją życiową. Pomaga poradzić sobie z przeżyciami traumatycznymi. Jej cele ukierunkowane są na zmiany zachowań i postaw pacjenta, jak również na rozwój jego kompetencji emocjonalnych. Dąży do podniesienia poziomu samokontroli, czy umiejętności radzenia sobie z lękami oraz stresem. Powoduje podniesienie samooceny, poprawę zdolności tworzenia więzi i lepsze komunikowanie się z otoczeniem. Wzmacnia motywację do działania i poczucie sensu życia. Wycisza negatywne emocje i uczy szybszego zaakceptowania zaistniałej sytuacji, poprzez zmianę sposobu myślenia i zachowania 6.
Istotną rolę w walce ze stresem oraz terapii zaburzeń psychicznych odgrywają również zajęcia relaksacyjne. Celem zajęć jest odprężenie i rozładowanie stanu napięcia psychofizycznego. To ważny element radzenia sobie ze stresem. Wykorzystuje się tu również elementy muzykoterapii. Do najpopularniejszych zajęć i metod relaksacyjnych należą trening autogenny Schulza, trening Jacobsona, relaksacja Maxwella Maltza, Richarda Lazarusa, a także joga.
W czasach, w których dominuje stres, pośpiech i rywalizacja, a coraz bardziej brakuje czasu na pełny relaks i wypoczynek, dbanie o zdrowie i przestrzeganie zasad higieny psychicznej wydaje się szczególnie ważnym aspektem życia współczesnego człowieka.
Życie budowane na uniwersalnych wartościach, takich jak: empatia, miłość, przyjaźń i pomoc innym, z pewnością może pomóc uniknąć wieku konfliktów, stresów i napięć, które najczęściej są przyczynami powstawania zaburzeń psychicznych.
Rozwijanie zainteresowań, relaks oraz regularny odpoczynek na łonie natury z pewnością może pomóc uchronić współczesnego człowieka przed powstawaniem różnego typu zaburzeń.
Każdy człowiek powinien starać się przestrzegać zasad higieny zdrowia psychicznego, jest ona bowiem podstawowym warunkiem aktywnego i satysfakcjonującego życia.
Higiena ta winna opierać się na obiektywnym stosunku do siebie samego i braku zakłamania. Na życzliwości i szacunku do innych ludzi oraz umiejętności tworzenia przyjaznych stosunków interpersonalnych. Powinna ona również zmierzać do umiejętności pracy nad sobą i kształtowania w sobie odporności na przeciwności losu. Higiena psychiczna uczy jak poznawać siebie i jak wykorzystywać tą wiedzę do osiągania coraz wyższego poziomu rozwoju emocjonalnego i duchowego.
Upowszechnia ona styl życia oparty na prawdzie, współdziałaniu oraz wyrozumiałości i przebaczaniu. Dąży do aktywizacji i rozwoju człowieka oraz realizowania przez niego wartości zmierzających do rozwijania w sobie empatii, tolerancji i szacunku do godności osoby ludzkiej.
Realizacja wartości decydujących o zdrowiu psychicznym, to także poczucie odpowiedzialności wobec innych ludzi oraz akceptacja samego siebie na danym etapie rozwoju. To dążenie do coraz wyższego stopnia świadomości i życia zgodnie z własnym sumieniem.
Warto dodać, iż określenie celów do których się zmierza oraz sensu własnego życia, dodatkowo motywuje człowieka do działania oraz realizacji swoich planów, marzeń i zamierzeń.
Julie Hans – psychoterapeutka z wieloletnią praktyką, na pytanie: jak dbać o zdrowie psychiczne? – odpowiedziała następująco: Żyj teraźniejszością, Otaczaj się pozytywnymi ludźmi, Radź się terapeuty, Ruszaj się, Śmiej się, Przyjaźnij się, Odpoczywaj, Śpij dobrze, Korzystaj z kultury, Pomagaj, Baw się każdego dnia, Kiedy trzeba – powiedz ?nie?, Żyj w otoczeniu natury, Wyrażaj siebie twórczo, Rozpieszczaj się, Bądź jak dziecko, Nie myśl, Dziel się uczuciami, Żyj rodzinnie, Rozmawiaj z przyjaciółmi o problemach zawodowych.
Dbanie o higienę psychiczną z pewnością może zapobiec powstawaniu wielu poważnych zaburzeń psychicznych, co daje szansę na poprawę jakości życia współczesnego człowieka. Stworzy ona szansę na to, aby życie ludzi było aktywne, twórcze i pełne satysfakcji, a tym samym nauczy ich umiejętności nabierania dystansu do siebie oraz biegu następujących wydarzeń. Wiedza ta daje możliwości bardziej świadomego kierowania swoim życiem oraz tworzenia głębszych relacji międzyludzkich pełnych empatii i wzajemnego zrozumienia.
Pamiętać warto o tym, iż najistotniejszym elementem higieny psychicznej jest pozytywne i kreatywne myślenie, zmierzające do wewnętrznej harmonii oraz samorealizacji kreowanych miarą rzeczywistych możliwości człowieka.
