Edukacja, praca i zatrudnienie w podejściu prawoczłowieczym
Tło obrazu: ciemno- i jasnobłękitne desenie, z przewagą koloru jasnobłękitnego. W lewym górnym rogu czarny hasztag #NiezależneŻycieOzN, pod nim biało-niebieskie logo FZJN. Po prawej stronie obrazu: tytuł artykułu, a pod nim imię i nazwisko autora. Na dole obrazu: adres strony – www.fzjn.pl, adres e-mail: info@fzjn.pl, FanPage: Fundacja Zdrowie Jest Najważniejsze
W jaki sposób do edukacji, pracy i zatrudnienia podchodzi Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych?
Odpowiedź znajdziecie w kolejnym artykule z cyklu #NiezależneŻycieOzN.
Serdecznie zapraszam.
Konwencja w punkcie pierwszym artykułu 28. zobowiązuje Państwa Strony do tego, aby uznały one prawo osób z niepełnosprawnościami do edukacji. Niedopuszczalna jest tutaj jakakolwiek dyskryminacja. Musi obowiązywać także zasada równych szans.
Państwo musi zapewnić włączający system kształcenia, który umożliwi integrację na wszystkich poziomach edukacji w kształceniu ustawicznym.
Powinno się w ten sposób zmierzać do pełnego rozwoju potencjału oraz poczucia godności i własnej wartości. Musi to także wzmocnić poszanowanie praw człowieka, podstawowych wolności i różnorodności ludzkiej.
Jako osoby z niepełnosprawnościami musimy mieć zapewnioną możliwość rozwijania naszych osobowości, talentów i kreatywności. Dotyczy to również zdolności umysłowych i fizycznych – wykorzystując w pełni nasze możliwości.
Na państwie spoczywa także obowiązek zapewnienia nam efektywnego udziału w społeczeństwie.
Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych zobowiązuje Państwa Strony do zagwarantowania, że osoby te nie będą wykluczane z powszechnego systemu edukacji. Dotyczy to także dzieci, które nie mogą być pozbawione bezpłatnej i obowiązkowej nauki w szkole podstawowej oraz młodzieży niepełnosprawnej, która ma absolutne prawo do nauki na poziomie średnim.
Korzystanie przez osoby z niepełnosprawnościami z wysokiej jakości włączającego, bezpłatnego nauczania obowiązkowego, na poziomie podstawowym i średnim, musi odbywać się na zasadzie równości, w społecznościach, w których te osoby żyją.
Konieczne jest tutaj racjonalne dostosowanie. Musi być ono zgodne z indywidualnymi potrzebami i udzielane w ramach powszechnego systemu edukacji. Gwarantuje to, iż edukacja osób z niepełnosprawnościami będzie bardziej skuteczna.
Muszą być stosowane skuteczne środki zindywidualizowanego wsparcia w środowisku, które maksymalizuje rozwój edukacyjny i społeczny, zgodnie z celem pełnego włączenia (Konwencja… art. 24, pkt 2e)
Osoby z niepełnosprawnościami muszą mieć możliwość zdobywania życiowych i społecznych umiejętności. Państwo w tym celu musi podjąć odpowiednie środki:
(a) ułatwianie nauki alfabetu Braille’a, alternatywnego pisma, wspomagających (augmentatywnych) i alternatywnych sposobów, środków i form komunikacji i orientacji oraz umiejętności poruszania się, a także ułatwianie wsparcia rówieśników i doradztwa,
(b) ułatwianie nauki języka migowego i popieranie tożsamości językowej społeczności osób głuchych,
(c) zapewnienie, że edukacja osób, w szczególności dzieci, które są niewidome, głuche lub głuchoniewidome będzie prowadzona w najodpowiedniejszych językach i przy pomocy sposobów i środków komunikacji najodpowiedniejszych dla jednostki, a także w środowisku, które maksymalizuje rozwój edukacyjny i społeczny.
(Konwencja… art. 24, pkt 3)
Na Państwu Stronie spoczywa obowiązek zatrudnienia nauczycieli, w tym nauczycieli niepełnosprawnych. Muszą posiadać oni odpowiednie kwalifikacje w zakresie używania języka migowego i/lub alfabetu Braille’a. Dotyczy to także szkolenia specjalistów i personelu pracujących na wszystkich szczeblach edukacji.
W obrębie takiego szkolenia musi znajdować się wiedza na temat problemów, jakie wynikają z niepełnosprawności oraz korzystania ze wspomagających (augmentatywnych) i alternatywnych sposobów, środków i form komunikacji, technik i materiałów edukacyjnych, w celu wspierania osób niepełnosprawnych.
Konwencja zobowiązuje Państwa Strony do zapewnienia nam dostępu do powszechnego szkolnictwa wyższego, szkolenia zawodowego, kształcenia dorosłych i możliwości uczenia się przez całe życie. Musi to się odbywać na zasadzie równości z innymi osobami i bez dyskryminacji. W tym celu potrzebne jest także racjonalne dostosowanie.
Jak już niegdyś wspomniałem – przy okazji publikacji na OpinioLogii artykułu Edukacja szansą rozwoju człowieka, którego autorką jest Katarzyna Biel-Ziółek – zarówno Ona, Pan Piotr Zasadzki i wiele innych osób dotkniętych różnym rodzajem i stopniem niepełnosprawności – w tym ja sam – wiemy doskonale, czym jest dla nas zdobyte wykształcenie wyższe. Jak bardzo mocno wywindowało nas ono w odczuwaniu własnej wartości i jakie perspektywy przed nami otworzyło.
W niezależnym życiu osób z niepełnosprawnych kluczowa jest także aktywność zawodowa, nad którą w kontekście modelu prawoczłowieczego niewątpliwie warto się pochylić.
Osoby z niepełnosprawnościami na równi z innymi mają prawo do pracy. Gwarantuje nam je art. 27. Konwencji… Prawo te przyznaje nam możliwość zarabiania na życie poprzez pracę, którą sami sobie wybierzemy. Może być to także naturalnie praca aktualnie dostępna na rynku oraz w otwartym, integracyjnym i dostępnym dla osób niepełnosprawnych środowisku pracy.
Państwo musi chronić i popierać realizację prawa do pracy. Dotyczy to także osób, które nabędą niepełnosprawność w momencie, gdy będą zatrudnione. Aby to było możliwe, konieczne jest podjęcie kilku kroków – także poprzez odpowiednie ustawodawstwo – dla realizacji jasno określonych celów.
Pierwszym z nich jest zakaz dyskryminacji ze względu na nie niepełnosprawność. Odnosi się on do wszelkich kwestii, które dotyczą wszystkich form zatrudnienia. Należy w tym także uwzględnić warunki rekrutacji, przyjmowanie do pracy i zatrudnienie, kontynuację zatrudnienia, awans zawodowy, jak również bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
Celem, który niewątpliwie musi zostać także osiągnięty, jest ochrona praw osób niepełnosprawnych do sprawiedliwych i korzystnych warunków pracy. Musi się to oczywiście odbywać na zasadzie równości z innymi oraz dotyczyć także równych szans i jednakowego wynagrodzenia za pracę. Ochronie takiej podlegają poza tym sytuacje związane z molestowaniem czy zadośćuczynienie za doznane krzywdy.
Należy także zadbać o to, aby osoby z niepełnosprawnościami na równi z innymi mogły korzystać z praw pracowniczych i z prawa do organizowania się w związki zawodowe. Musi zostać zapewniony nam także dostęp do ogólnych programów poradnictwa specjalistycznego i zawodowego, usług poradnictwa pracy oraz szkolenia zawodowego i kształcenia ustawicznego.
Państwo powinno mieć także na celu możliwość zatrudnienia i rozwoju zawodowego osób z niepełnosprawnościami. Musi ono także pomagać w znalezieniu, uzyskaniu i utrzymaniu zatrudnienia. Pomoc ta obejmować ma także powrót do zatrudnienia.
Celem Państwa Strony musi być niewątpliwie popieranie możliwości samozatrudnienia, przedsiębiorczości, tworzenia spółdzielni i zakładania własnych przedsiębiorstw.
Osoby z niepełnosprawnościami muszą być zatrudnione w sektorze publicznym. Państwo ma także obowiązek popierania zatrudniania nas w sektorze prywatnym. Powinno to się odbywać poprzez odpowiednią politykę oraz środki mogące obejmować programy pozytywnych działań, zachęty i inne aktywności.
Oczywistym jest, że także w sferze zatrudnienia niezbędne jest racjonalne dostosowanie. Poza tym Państwo Strona musi popierać zdobywanie przez osoby niepełnosprawne doświadczenia zawodowego na otwartym rynku pracy. Celem jest także popieranie programów rehabilitacji zawodowej, utrzymania pracy i powrotu do pracy, adresowanych do osób niepełnosprawnych.
Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych w drugim punkcie 27. artykułu stanowi następująco:
Państwa Strony zagwarantują, że osoby niepełnosprawne nie będą utrzymywane w stanie niewolnictwa lub poddaństwa i będą chronione, na zasadzie równości z innymi osobami, przed pracą przymusową lub obowiązkową.
W tym miejscu mogę wypowiedzieć się wyłącznie za siebie. Ale Was też do tego zachęcam – najlepiej na grupie #NiezależneŻycieOzN.
A praca dla mnie – jak już wielokrotnie o tym wspominałem – nie jest wyłącznie zajęciem zarobkowym, choć niezależność finansowa także na pewno stanowi tutaj mocny priorytet.
Chciałbym jednak, aby wykonywanie pracy zapewniło mi przede wszystkim rozwój i samorealizację, a także ogólnie zwiększyło moją ogólną niezależność.
Jest to moim życiowym priorytetem.
